Misschien heb je het je weleens afgevraagd: Waar komen mijn voorouders écht vandaan — niet alleen in de laatste paar generaties, maar duizenden jaren terug in de tijd? DNA-onderzoek kan tegenwoordig verrassend veel vertellen over dat verre verleden. Niet via familienamen of archieven, maar via je eigen genetische code. En dat gebeurt onder andere door jouw DNA te vergelijken met dat van mensen die duizenden jaren geleden leefden.
In deze blog duik ik in hoe bedrijven zoals Ancestry en MyHeritage oude DNA-data gebruiken om jouw historische oorsprong te bepalen. Wat betekenen termen als “Scandinavisch”, “Iberisch” of “West-Europa” eigenlijk? En hoe werkt zo’n vergelijking met “oud DNA”?
Moderne DNA-tests: veel meer dan je opa en oma
Als je een DNA-test doet bij een bedrijf als AncestryDNA of MyHeritage, krijg je niet alleen matches met verre neven en nichten. Je krijgt ook een kaartje met je “etniciteit” of “oorsprong”. Hierop zie je percentages, bijvoorbeeld:
- 42% Noordwest-Europa
- 28% Ierland en Schotland
- 15% Iberisch Schiereiland
- 5% Baltisch gebied
Maar wat betekenen die getallen precies? En hoe weet zo’n testbedrijf dit eigenlijk?
De basis: jouw DNA vergelijken met duizenden anderen
DNA-bedrijven hebben grote databases met referentieprofielen. Dit zijn genetische profielen van mensen wiens familie (vaak al generaties lang) in een bepaalde regio woont. Stel: er zijn honderden mensen in Spanje die allemaal families hebben die al eeuwen in hetzelfde dorp wonen. Hun DNA wordt als een soort “standaard” genomen voor het Iberisch schiereiland.
Als jouw DNA veel overeenkomsten heeft met dat profiel, krijg jij een deel “Iberisch” toegewezen.
Deze vergelijking gebeurt met algoritmes die kijken naar je genen op honderden tot duizenden plekken (zogenaamde SNP’s). Hoe meer je lijkt op een bepaalde regio, hoe hoger het percentage.
Maar het gaat verder dan dat… Oud DNA en het verre verleden
Wat nog fascinerender is: sommige bedrijven gaan nóg een stap verder door je DNA te vergelijken met oude menselijke resten — mensen die duizenden jaren geleden leefden.
Bijvoorbeeld:
- Een jager-verzamelaar die 5.000 jaar geleden in Scandinavië leefde
- Een boer uit Anatolië uit de tijd van de eerste landbouw
- Een soldaat uit de Romeinse tijd
- Of een Viking die begraven werd in Engeland
Door deze oude DNA-profielen op te graven, te analyseren en te vergelijken met jouw DNA, ontstaat een beeld van waar jouw voorouders duizenden jaren geleden leefden of rondtrokken.
Dit heet ook wel ancient DNA analysis of historische populatievergelijking.
MyHeritage: Historische Oorsprong & Etniciteit
Bij MyHeritage heet deze etniciteitsanalyse “Etnische Oorsprong”. Ze gebruiken ruim 2.100 referentiepopulaties van over de hele wereld om te bepalen welke genetische componenten jij in je hebt.
Je krijgt dus geen “land van herkomst” maar regio’s of culturen zoals:
- Centraal-Europa
- Scandinavisch
- Balkan
- Joods-Ashkenazisch
- Noord-Afrikaans
Ook laat MyHeritage via migratiekaarten zien hoe groepen mensen (zoals jouw genetische voorouders) zich door de eeuwen heen verspreid hebben over continenten. Dit zijn de vroege sporen van jouw DNA.
Ancestry: Het “DNA Origins” concept
Ancestry noemt dit onderdeel “DNA Origins”, ofwel je genetische afkomst. Ook hier wordt je DNA vergeleken met meer dan 56.000 referentiepersonen wereldwijd. Ancestry maakt gebruik van verfijnde subregio’s — denk aan niet alleen “Engeland”, maar ook “West Midlands” of “Zuid-Ierland”.
Daarnaast biedt Ancestry sinds kort ook een functie genaamd “Genetic Communities”: groepen mensen met wie jij DNA deelt én waarvan historische gegevens laten zien dat ze een gedeelde migratiegeschiedenis hebben. Denk aan:
- Nederlandse emigranten naar Amerika in de 19e eeuw
- Ieren die naar Canada trokken
- Hugenoten die vanuit Frankrijk naar Nederland vluchtten
Zo krijg je inzicht in concrete migratiestromen uit jouw familiegeschiedenis.
Waarom is dit waardevol?
Voor genetische genealogen — en eigenlijk voor iedereen die nieuwsgierig is naar zijn of haar afkomst — bieden deze tools iets unieks:
Je leert waar jouw DNA sporen van draagt: niet van naamdragende voorouders, maar van alle voorouders, ook vrouwen zonder achternaam of verre lijnen waar geen archiefgegevens van bestaan.
Je krijgt een beeld van je genetische verleden door de eeuwen heen — hoe je familie zich mogelijk heeft verplaatst over Europa (of verder).
Je plaatst je familieverhaal in de context van wereldgeschiedenis: zoals volksverhuizingen, koloniale routes, de verspreiding van landbouw of religieuze vluchtelingen.
En hoe zit het met Nederland?
Nederlanders blijken genetisch verrassend gevarieerd: invloeden uit Noordwest-Europa, Scandinavië, het Rijnland, zelfs Baltische en Joodse componenten komen voor. Dit komt door eeuwen van handel, oorlog, migratie en koloniale geschiedenis.
Soms zie je in je profiel dus “Balkan” of “Iberisch”, terwijl je familie al 300 jaar in Friesland woont. Hoe kan dat? Omdat je DNA verder terugkijkt dan de papieren stamboom. Het reflecteert migraties en relaties die honderden of zelfs duizenden jaren geleden plaatsvonden.
Tot slot: je DNA als tijdmachine
Als je vandaag een DNA-test doet, open je eigenlijk een genetische tijdmachine. Je kijkt niet alleen naar recente verwanten, maar ook naar de paden die je voorouders bewandelden sinds de steentijd. Of ze nu boeren waren in het oude Anatolië, Vikingen uit het noorden, of Romeinen langs de Rijn — hun DNA leeft voort in jou.
En dat maakt genealogisch onderzoek zoveel rijker: het is niet alleen namen verzamelen, maar ook begrijpen hoe je een stukje van de wereld in je meedraagt.
Ook benieuwd naar jouw verre DNA-verleden? Of wil je jouw stamboom koppelen aan genetische migraties? Neem gerust contact met me op via papavan.nl of mail naar info@papavan.nl. Samen kunnen we jouw DNA-profiel beter duiden en verbinden aan je familiegeschiedenis.
Geef een reactie